Kościół Św. Andrzeja

  

Kościół św. Andrzeja

Obejdź dookoła kościół św. Andrzeja i stań przed wejściem, w trakcie wysłuchaj nagrania. Lipnicki kościół pw. św. Andrzeja ma już ponad 650 lat. Został erygowany dekretem króla Kazimierza Wielkiego w 1363 roku. W XIV wieku Lipnica Murowana przeżywała okres intensywnego rozwoju. W związku z tym dotychczasowy kościół św. Leonarda nie był już wystarczający dla potrzeb prężnie rozwijającej się gminy, należało postawić większy, murowany. Mimo wielokrotnych pożarów i zniszczeń świątynia zachowała swoją gotycką formę. Kościół z zewnątrz jest pobielany, ściany wykonano z piaskowca. Możesz się o tym przekonać, obserwując zewnętrzne szkarpy, czyli podpory wykonane dla wzmocnienia całej konstrukcji. W najszerszym miejscu mur osiąga grubość nawet 210 cm.

Dach kościoła kryty był gontem, obecnie dachówką. Góruje nad nim sygnaturka i wieża zegarowa z dzwonnicą. W czasie II wojny światowej zabytkowe dzwony zostały wywiezione przez okupantów. Miejscowa społeczność ufundowała dwa małe dzwony już kilka lat po wojnie. Największy z obecnie mieszczących się w dzwonnicy został ofiarowany przez Prezydenta RP, Lecha Kaczyńskiego, w marcu 2010 roku i nosi imię „Maria”. Obecny wygląd kościoła jest efektem wielokrotnych działań związanych z przebudową. To także symbol nieustannych wysiłków kolejnych pokoleń lipniczan, ich hojności i pracowitości na rzecz lokalnej wspólnoty i utrzymania własnej świątyni.

Wejdź do przedsionka kościoła. Zwróć uwagę na znajdującą się tam chrzcielnicę, która obecnie służy jako naczynie na wodę święconą. Pochodzi ona z XIV wieku, a więc należała do pierwotnego wyposażenia kościoła. Przy niej chrzczony był św. Szymon. Dotknij delikatnie chropowatego kamienia, przyjrzyj się jego zdobieniom i zastanów się, jakie mogły być historie osób, które dołączyły do wyznawców kościoła katolickiego w lipnickiej farze.

Z przedsionka przejdź do głównej części świątyni. Po wejściu do kościoła unieś głowę do góry i przyjrzyj się dokładnie polichromii wykonanej w latach 1893-1896 przez Aleksandra Miklasińskiego. W nawie głównej zobaczysz sceny przedstawiające Wniebowstąpienie Chrystusa. Zwróć uwagę na ostrołukowy wykrój tęczy oddzielającej nawę główną od prezbiterium i wykroje otworów okiennych w prezbiterium – to jedne z nielicznych pozostałości po spalonej w wyniku pożarów gotyckiej świątyni. W tęczy znajduje się pochodzący z XVII wieku krzyż.

Podejdź bliżej i obejrzyj strop prezbiterium, znajdziesz tam przedstawienie Wniebowzięcia Najświętszej Panny Maryi, zwanej także Matką Boską Miłosierdzia. Popatrz nieco niżej na ołtarz główny. Wykonany został w stylu neobarokowym i pochodzi z 1887 roku. W jego centrum znajduje się obraz przedstawiający męczeństwo św. Andrzeja, nad nim płaskorzeźba św. Michała Archanioła. Spójrz w prawą i lewą stronę od ołtarza. Dostrzeżesz figury świętych: Piotra, Pawła, Wojciecha i Stanisława. Przejdź kilka kroków w lewą stronę i przyjrzyj się ambonie. Neobarokowa ambona, pochodzi prawdopodobnie z tego samego okresu co ołtarz główny. Zostały na niej umieszczone wizerunki czterech Ewangelistów oraz patrona kościoła.

Przesuń się kilka kroków do tyłu. Stoisz teraz przed eklektycznym ołtarzem bocznym św. Józefa z Dzieciątkiem. W górnej części ołtarza znajduje się obraz św. Szymona z Lipnicy. Przejdź w lewo do kaplicy zwanej garncarską. Umieszczono w niej neobarokowy ołtarz Najświętszej Marii Panny, powstały w 1896 roku. Znajdowała się tutaj figura NMP Niepokalanie Poczętej, jednak po beatyfikacji Jana Pawła II zarówno kaplica, jak i sam ołtarz zostały poświęcone świętemu w istotny sposób związanemu z lipnicką ziemią, który wielokrotnie, jeszcze jako kardynał, nawiedzał świątynię, w której się teraz znajdujesz, o czym świadczy m.in. tablica wmurowana w zewnętrzną ścianę kościoła.

Przez nawę główną przejdź przed ołtarz boczny znajdujący się po prawej stronie kościoła. Jest to ołtarz Serca Jezusowego, nad którym widnieje obraz bł. Karoliny Kózkówny. Ołtarz został ufundowany w 1895 roku przez Jana Pisza z Podgórza k. Krakowa. Przejdź kilka kroków w prawo. Przed sobą widzisz barokowy, drewniany ołtarz Jezusa ukrzyżowanego, będący najstarszymi najcenniejszym ołtarzem znajdującym się w tej świątyni. Nie jest znana dokładna data jego powstania, ale wiemy na pewno, że istniał już w XVIII wieku.

Przez nawę główną udaj się w kierunku wyjścia, przed chórem skręć w lewą stronę i udaj się do umieszczonej za kratą bocznej kaplicy znajdującej się przed chórem. Wejdź do środka. Widzisz teraz przed sobą jeden z najcenniejszych skarbów małopolskiej sztuki sakralnej, jest to figura Pięknej Madonny z dzieciątkiem, pochodząca z 1370 roku, dar króla Kazimierza Wielkiego dla lipnickiej fary. Przez historyków sztuki jest ona nazywana poprzedniczką małopolskich madonn (Lipnicka fara : rewitalizacja XIV-wiecznego kościoła parafialnego św. Andrzeja Apostoła w Lipnicy Murowanej, poprzedzająca jubileusz 650-lecia jego powstania), w związku z tym, że jest dużo starsza niż większość zachowanych średniowiecznych przedstawień Matki Boskiej w regionie. Jest starsza nawet od słynnej Madonny z Krużlowej, znajdującej się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.

Figura umieszczona jest w zasuwanej wnęce rokokowego ołtarza, pochodzącego z 1866 roku. Po spuszczeniu zasuwy można zobaczyć wizerunek Świętej Rodziny wraz ze św. Anną i św. Joachimem. Po bokach figury znajdują się postaci czcicieli Matki Boskiej – św. Jacka i św. Dominika. Od 2011 roku ulicami Lipnicy przechodzi Procesja Różańcowa Światła z kopią figury, którą teraz przed sobą widzisz. Parafianie modlą się o potrzebne łaski oraz ponowną koronację figury lipnickiej panienki.

Po przeciwległej stronie ołtarza znajduje się figura przedstawiająca zaśnięcie Najświętszej Marii Panny, pochodząca prawdopodobnie z najstarszego wyposażenia kościoła, datowana na drugą połowę XIV wieku.

Zanim opuścisz progi kościoła, możesz usiąść w ławce pod chórem i przeczytać tekst o Pięknej Madonnie z Lipnicy.

MY TWOI SŁUDZY W SZAREJ OTOCE DNIA CODZIENNEGO

1. W szarej otoce dnia codziennego figura Twoja jak kryształ lśni.
Promykiem jasnym życia naszego jesteś Maryjo w zwątpienia dni.
Ref. O Matko nasza, Lipnicka Pani,
Co w tym ołtarzu miejsce swe masz.
My, Twoi słudzy, dysponuj nami,
A w ciężkich chwilach wspomagaj nas. (…)
3. Błogosław Matko nas na dobranoc, kaplicę Twoją opuścić czas.
Wnet tydzień minie, wtedy pieśniami znów czcić będziemy Cię wszyscy wraz.
Ref. O Matko nasza, Lipnicka Pani,
Do domów naszych doprowadź nas.
Tym, co nie mogą być z rodzinami
Skróć, o Maryjo, rozłąki czas.

/Słowa: Krystyna Michalska; muzyka: autor nieznany/

Nad Tobą znajdują się organy pochodzące z 1851 roku, które są dziełem Stanisława Baranowskiego ze Starego Sącza. W 1991 roku stan organów był tak zły, że zaprzestano korzystania z nich i zdecydowano, że nie nadają się one do kolejnych remontów.

Na szczęście opinia ekspertów uległa zmianie w 2007 roku, dzięki czemu w latach 2009-2011 można było przeprowadzić ich gruntowną renowację i ponownie grać na nich pieśni sławiące Boga i lokalnych świętych. Wyjdź z kościoła.

Z LIPNICKIEJ ZIEMI
1. Z lipnickiej ziemi Bóg wybrał Was sobie:
Ziomku Szymonie, Tereso, Urszulo.
By Was uczynić rzecznikami w niebie,
W naszych potrzebach szczęściu i niedoli.

2. Niechaj ta ziemia, co Was wykarmiła,
Ma dziś przed Bogiem możne wstawiennictwo.
By zawsze wierna Chrystusowi była,
I zachowała praojców dziedzictwo.

3. Na straży miasta stój zawsze Szymonie,
Błogosławiona strzeż wiary Tereso,
Matko Urszulo znasz troski tej ziemi,
Przed tronem Boga wstawiaj się za nami.

4. O Ziemio Świętych, jakżeś jest szczęśliwa,
Z jakąż miłością Bóg patrzy na Ciebie.

Niech strumień łaski zawsze na nas spływa,
Lipniccy święci proście za nas w niebie.

/Słowa: s. Pawła Świerkosz, SJK; muzyka: autor nieznany/

Audiodeskrypcja – Kościół Św. Andrzeja